چگونه بر خشم خود پیروز شویم؟

چگونه بر خشم خود پیروز شویم؟

عادله زمانی؛ روان‌شناس

احتمالأ برای شما هم پیش آمده است لحظاتی که در خشم خود گرفتار شده‌اید و نتوانسته‌اید خود را کنترل کنید، حرفی زده‎‌اید یا عملی انجام داده‌اید که چندی پس از آن و با فرو نشستن آتش خشم‌تان به‌شدت از آن نادم و پشیمان شده‌اید. شاید به همین جهت است که خشم پنجمین گناه از هفت گناه کبیر نامیده می‌شود. خشم توان آن را دارد تا هر چیزی که  طی سالیان سال ساخته شده را در چند دقیقه به باد دهد. هنگامی که خشم بر آدمی مستولی می‌شود و در آن هنگام که آدمی‌زاد به خاطر خشم به عزیزان‌اش تند می‌گوید هرگز از ذهن و دل مخاطب پاک نمی‌شود.

بسیاری اعتقاد دارند در وقت ظهور خشم، آدمی هر آن‌چه که می‌گویند نظر حقیقی او است، موضوعاتی است که درباره‌اش مدت‌ها فکر کرده و مثل یک غده‌ی بزرگ چرکی حالا با کوچک‌ترین نیشتری برون ریخته است. بنابراین، بسیاری از حرف‌های زده شده در هنگامه‌ی خشم سبب رنجش‌های طولانی‌مدت شده و گاهی هرگز زمینه‌ی آشتی دوباره را فراهم نمی‌سازد. این فقط جنبه‌های منفی بیرونی بروز خشم است.

خشم مثل یک قاتل خفته توان آن را دارد که در درون فرد نیز تبعات منفی بسیاری بر جای بگذارد. خشم و عصبانیت سبب بروز بیماری‌های قلبی، انسداد مجاری متصل به قلب، حمله‌های عصبی و حتا سکته‌های مغزی می‌شود و  بیماری هایی که هرکدام به تنهایی توان ایجاد صدمات جبران‌ناپذیری خواهند داشت، کمااین‌که پدر و مادران عصبی و همواره خشم‌گین هرگز نخواهند توانست والدین مفید و آموزنده برای فرزندان‌شان باشند.

از سوی دیگر باید دانست که مثل بسیاری دیگر از احساسات انسانی خشم نیز زنجیره‌ای دارد به این صورت که از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود و چه بسا در این روند انتقال قوی‌تر شود. یک کارمند را تصور کنید که در اداره با رییس خود دچار اختلاف شده و شدیداً خشم‌گین است. به‌خانه برمی‌گردد و خشم خود را بالای همسر خود خالی می‌کند و سبب خشم‌گین شدن او می‌شود. همسرش ممکن است این خشم را در تربیت فرزند نشان دهد و این سلسله هم‌چنان ادامه پیدا کند. خشم در واقع پررنگ‌ترین و مقاوم‌ترین احساس آدمی است، چنان‌که مشخص شده شادی تنها چند ساعت و خشم تا چند روز قدرت باقی ماندن در حالات روانی فرد را دارد. باید دانست که خشم احساسی انسانی و طبیعی است، یعنی نبود آن به‌نوعی خود غیرطبیعی به‌حساب می‌آید. در واقع حالت نرمال هر انسانی آن است که از بعضی چیزها و مسایل که برخلاف خواسته‌ها، ایدئولوژی‌ها و راه او است خشم‌گین شود. اما این خشم زمانی در مسیر مضر قرار می‌گیرد که فرد نتواند آن نیرو را کنترل کند.

سیل اگر مهار شود قدرت زیادی دارد و اگر مهار نشود توان تخریب‌گری آن بسیار بالا است. پس نتیجه می‌گیریم که خشم‌گین شدن به‌خودی خود طبیعی است، اما فرد نیاز به مهارت کنترل خشم و جایگزینی آن نیرو در بسترهای دیگر دارد.

راهکارهای کنترل خشم عبارت‌اند از: تغییر جهان بینی فرد، تمرین مهارت‌های کنترل خشم، بالا بردن آگاهی و تغییر جهان‌بینی فرد (جهان‌بینی عبارت است از شیوه‌‌ی تفسیر جهان از دریچه‌ی دید هرآدم).

جهان بینی در بروز احساسات و عواطف انسانی و یا عدم بروز آن‌ها سهم به‌سزایی دارد. همان‌طور که آنتونی رابینز می‌گوید: “به یاد داشته باشید هر بار از دست کسی خشم‌گین و آشفته شدید، این قوانین فردی شما است که ناآرام‌تان کرده است نه رفتار طرف مقابل!”

مثال: اگر فردی به‌دنیا به‌شکل یک مجموعه‌ی منظم و با هم مرتبط بنگرد سعی خواهد کرد که در این مجموعه نقش خود را به‌خوبی انجام دهد، تا حلقه‌های مرتبط با او در وضعیت بدی قرار  نگیرند، این یعنی “اثر جهان‌بینی بر اعمال”.

اگر فردی به عدالت اجتماعی اعتقاد داشته باشد، وقتی مورد ظلم قرار می‌گیرد مطمئن خواهد بود که آدم ظالم به نتیجه‌ی عمل‌اش می‌رسد، پس آسوده‌تر و در امنیت روانی بهتری خواهد بود، این یعنی “اثر جهان‌بینی بر افکار و احساسات”.

در بسیاری وقت‌ها جهان‌بینی می‌تواند به فرد کمک کند تا بر خشم خود فایق آید و بتواند آن را مهار کند. افرادی که نگاه مثبت‌تر به دنیا دارند، کم‌تر خشم‌گین می‌شوند و از قدرت گذشت بیش‌تری بهره می‌برند. آن‌ها به‌خوبی دریافته‌اند که هر عمل کوچکی نیاز به واکنشی تند و خشم‌گین ندارد و می‌توان بسیاری از مسایل را با صبر و سعه‌ی صدر حل کرد. لذا حتا اگر دچار احساس تند و تیز خشم شوند بر آن فایق آمده و آن‌را کنترل می‌کنند. پس تغییر جهان‌بینی به‌سوی مثبت‌گرایی، اثر مهمی در کنترل خشم دارد.

تمرین مهارت‌های کنترل خشم

کنترل خشم یکی از مهارت‌های مهم زندگی است، چه در زندگی فردی و خانوادگی و چه در زندگی اجتماعی (محیط‌های بیرون از خانه). افراد غیرخشم‌گین و کسانی‌که توان حل منازعات بدون توسل به‌خشم و جنبه‌های بیرونی آن را دارند، معمولاً از محبوبیت و موفقیت بیش‌تری در اجتماع برخوردار اند. به این نکته‌ها توجه کنید:

1. پیش از پاسخ دادن به کسی که شما را خشم‌گین کرده، چند دقیقه صبر کنید.

2. به حرف‌های‌تان و اعمال‌تان اندکی فکر کنید و تصور کنید که چه تبعاتی در صورت بیان این حرف‌ها یا انجام این رفتار در انتظار شما است؛ به جنبه‌های اجتماعی رفتارتان بیاندیشید.

3. یک گیلاس آب بنوشید و چند نفس عمیق بکشید.

4. سعی کنید از محیط منازعه دور شوید و به محیطی آرام‌تر بروید.

انجام فعالیت‌های جایگزین برای تخلیه‌ی هدف‌مند انرژی‌های درونی

ورزش: در بسیاری از کشورها ورزش‌های رزمی و قدرتی مثل کاراته، تکواندو و یا بوکس می‌تواند جایگزین مناسب و کنترل‌شده‌ای برای بروز قدرت‌های درونی و گاه احساسات فوران شده در فرد باشد. می‌توانید به سراغ این ورزش‌ها بروید و انرژی خودتان را در بستر مناسب تخلیه کنید.

پیاده‌روی‌: پیاده‌روی‌های طولانی‌مدت به‌شما این امکان را می‌دهد که در‌باره‌ی مسایل زیادی فکر کنید و بتوانید جنبه‌های مختلف موضوعاتی که خشم شما را برانگیخته بررسی کنید.

مطالعه‌ی بیش‌تر: کمی بیش‌تر بخوانید و از جنبه‌های مختلف و ماهیت احساسات آدمی خصوصاً خشم آگاه شوید. هرچقدر آگاهی و دانایی بالا برود، کنترل خشم آسان می‌شود.

و در پایان به نقل قولی از رالف والدو امرسون؛ فیلسوف و نویسنده‌ی آمریکایی بسنده می‌کنیم: “باید بدانید که به ازای هر دقیقه عصبانیت، ۶۰ ثانیه شادی را از دست می‌دهید!”