سونیا احمدی؛ خبرنگار و فعال حقوق زنان هرات
هر زنی که به سن بلوغ می‌رسد، چرخه‌ی قاعدگی در او شروع به فعالیت می‌کند. اگرچه این قاعدگی همراه با درد و یک سری مشکلات می‌باشد، اما چرخه‌ی قاعدگی نشان‌دهنده‌ی عملکرد طبیعی و سلامت دستگاه تناسلی زنان می‌باشد.
قاعدگی نشان میدهد که رحم یک زن برای باردارشدن آمادگی دارد و اگر بارداری رخ ندهد، پوشش داخلی رحم شروع به ریزش می‌کند و از طریق خون قاعدگی از بدن خارج می‌شود که پوشش جدیدی در دیواره‌ی داخلی رحم (اندومتر) ایجاد شود.
نوجوانی و بلوغ از جمله مراحل حساس و بحرانی رشد دختران به‌شمار می‌رود، زیرا در این مرحله از زندگی، شخصیت آن‌ها شکل می‌گیرد. این دوره، زمان اکتساب قدرت باروري است و بسیاري از مشکلات مخاطره‌آمیز، ازدواج‌هاي ناموفق، حاملگی‌هاي ناخواسته، نازایی، بیماري‌هاي عفونی و مرگ‌ومیر و معلولیت‌ها و بالاخره مشکلات عدیده‌ی جسمی، روانی و اجتماعی از دوران بلوغ نشات می‌گیرد.
با توجه به این موضوع، عدم آگاهی دختران از مکانیسم‌هاي دوران بلوغ و قاعدگی سبب بسیاري از مشکلات جسمی، روانی و رفتاري در آن‌ها می‌شود.
آمار نشان میدهد که حدود67 درصد جمعیت کشور را جوانان، زنان و مردان تشکیل میدهد، که در این میان 32-35 درصد آن زنان هستند که بین 11-35 سال سن دارند. در زنان تغییرات فیزیولوژیکی گوناگونی در دوران بلوغ اتفاق می‌افتد که یکی از این تغییرات، شروع عادت ماهیانه است. شروع قاعدگی یک مرحله‌ی تکاملی در زندگی زنان است. این واقعیت یک روند بیولوژیکی، روحی و اجتماعی است و یک زن جوان در این دوران نیاز به درك چگونگی این واقعه دارد. بنابراین، حمایت روحی، اجتماعی و دادن آگاهی‌هاي بهداشتی از اصول مهم مراقبت‌هاي مخصوص این دوران است. سن شروع قاعدگی تحت تاثیر فکتورهاي متعددي است، اما اثرات ژنتیکی شدیدتر است. فکتورهایی مانند سن بلوغ، مادر، پدر و تغذیه نیز در آن دخالت دارند و به‌صورت عمده از نُه سالگی تا شانزده سالگی زمان بلوغ دختران می‌باشد.
در فرهنگ افغانستانی موضوع قاعدگی و بهداشت بلوغ بندرت مورد بحث قرار گرفته است که به‌طور عمده مربوط به محدودیت‌هاي فرهنگ و تابوهای اجتماعی می‌شود. این موضوع مهم از رساندن اطلاعات صحیح و کافی به جوان‌ترها ممانعت شده، در نتیجه اعتقادات غلط در مورد دیسمنوره و بهداشت قاعدگی در بین نوجوانان دختر ایجاد می‌شود. این درحالی است که در سال‌هاي اخیر حضور زنان در فعالیت‌هاي اجتماعی، فرهنگی و حرفه‌اي چشم‌گیر و قابل توجه بوده است و همین‌سان آنان در انجام مسوولیت جهت تامین بهداشت و سلامت جامعه نقش کلیدي و موثرتر از مردان را عهده‌دار هستند و وضعیت سلامت آنان تاثیر به‌سزایی بر سلامت خانواده و جامعه دارد.
در این راستا، یکی از مصوبات پنجمین کنفرانس بین‌المللی سازمان صحت و سلامت جهانی ارتقاء در سال ۲۰۰۸ در مکزیکوسیتی، توجه بیش‌تر به‌سلامت زنان و برنامه‌ریزي براي حل مشکلات بهداشتی آنان اعلام شده و در آن زنان را به‌عنوان زیربناي برنامه‌هاي ترویج سلامت عنوان کرده‌اند که متاسفانه در کشور ما خیلی کم و به‌ندرت روی این موضوع مهم توجه شده است. تحقیقاتی کمی در این زمینه انجام شده و لازم است که در این مورد مهم پژوهش‌های بیش‌تر صورت گیرد. تحقیقات متعدد نشان میدهد دختران بسیار کمی از موضوع بهداشت قاعدگی معلومات دارند و همچنان دخترانی که به‌قدر کافی در مورد دوران قاعدگی آموزش دیده‌اند، نگرش مثبت‌تري نسبت به این دوران از خود نشان داده‌اند تا کسانی‌که اصلاً ًآموزش و اطلاعاتی در این زمینه نگرفته‌اند. آگاهی دانش‌آموزان مکاتب شهر هرات در زمینه سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی بلوغ زیر پنج درصد می‌باشد.
پایین بودن سطح آگاهی و عملکرد، لزوم ارایه‌‌ی دستورات بهداشتی قبل و بعد از دوران بلوغ و نیز تصحیح باورهاي غلط در مادران و دختران، طراحی برنامه‌های آموزش منظم و پیوسته در این زمینه براي مسوولان مرتبط، مادران و دختران را می‌توان یکی از مهم‌ترین اولویت‌هاي بهداشتی برشمرد.
با توجه به مسایل مطروحه، پیشنهاد می‌شود که با آموزش صحیح، به‌ویژه از طرف افراد آگاه همانند خانواده، مربیان، معلمان و مسوولان بهداشت مکاتب به دختران تفهیم شود که قاعدگی یک عمل طبیعی بدن است و آن‌را نباید یک بیماري یا حالت غیرطبیعی دانست و این‌که رعایت موازین عادي بهداشت سبب احساس بهبودي بیش‌تر در دوران قاعدگی می‌شود. همین‌طور پیشنهاد می‌شود برنامه‌هاي مشاوره‌ی فردي و گروهی به‌عنوان یک روش مهم آموزش بهداشت در مکاتب به‌کار گرفته شود و با در اختیارگذاردن کتاب‌ها، جزوه‌ها و نشریات آموزشی از طریق معلمان و مربیان بهداشت، اطلاعات لازم به نوجوانان منتقل شود.
لازم است تابوی ننگ و عار دانستن قاعدگی از بین برود و آگاهی‌های لازم برای افراد (مردان و زنان) داده شود، زیرا صحت و سلامت زنان برابر با صحت و سلامت جامعه است.
منابع مطالعاتی
اداره‌ی ملی احصاییه و معلومات افغانستان، برآورد ۱۳۹۹
۲- روفی، غلامی (1399). میزان آگاهی قاعدگی در بین دانش‌آموزان دختر در مکاتب هرات
انجمن مطالعاتی برابری اجتماعی زنان، ۱۳۹۹-۱۴۰۰