چالش‌های آموزش غیرحضوری در افغانستان
محمد رضا پارسا
ویروس کرونا؛ پاندیمیک است که نظام زندگی مردم جهان را بر هم زده است. این آفت واگیر در زمان اندک تمامی سیستم‌های فعال در سطح جهان را هدف قرار داد و آن را مختل کرد.
افغانستان اما به دلایل متعددی آسیب‌پذیری بیشتر در برابر این بحران نشان داد و ضمن اخلال نظام اداری و آموزشی، از سبب وضع محدودیت‌های گشت‌وگذار، فقر و تنگدستی، مردم آسیب بیشتر دیدند و شرایط ناگواری را تجربه کردند و هنوز این وضعیت جریان دارد.
در دوره قرنطینه، وضع محدودیت‌ها به ویژه فرایند آموزش و پرورش را بیشتر هدف قرار داد و مکاتب و دانشگاه‌ها کاملا تعطیل شدند. وزارت تحصیلات عالی میکانیزمی را وضع کرد که بر مبنای آن هر نهاد تحصیلی مکلف شد سیستم آموزش غیرحضوری (آنلاین) را راه‌اندازی کند. این برنامه در حالی اجرایی می‌شد که غالب نهادهای تحصیلی در کشور آمادگی لازم را نداشتند. فراهم کردن سیستم آموزشی آنلاین یک ماموریت دشوار و حتا بسیار تازه و غافل‌گیر کننده برای نهادهای تحصیلی بود. روی هم رفته، نهادهای تحصیلات عالی در سطوح مختلف سیستم‌های آموزشی خود را با معیار وضع‌شده از سوی وزارت تحصیلات عالی تا حدودی عیار کردند که می‌شود گفت از یک منظر، وضعیت پیش‌آمده در زمینه آماده شدن ظرفیت‌های تخنیکی نهادهای تحصیلی، از جمله دسترسی و کاربرد تکنالوژی مدرن که بایستی در شرایط عادی نیز برای تسهیل فرایند آموزشی از آن استفاده می‌شد.
در این میان چیزی که کمتر به آن توجه شد و میکانیزم خاضی برای آن سنجیده نشد، «دانشجو» بود. آیا دانشجویان آن هم در شرایط قرنطینه، توانایی لازم را برای پرداخت هزینه تحصیلی داشتند؟ آیا همه محصلان دسترسی به وسایل و ابزارهای تکنالوژی مورد نیاز برای پیشبرد درس غیرحضوری را داشتند؟ کسانی که در روستاها و حومه‌های شهرهای بزرگ دسترسی به انترنت نداشتند چه؟
از این‌که پاندیمیک کرونا به شکل آنی و به عنوان یک بحران فراگیر بر مردم جهان مسلط شد و هیچ کشوری به شمول افغانستان آمادگی لازم را برای مقابله با آن نداشتند و فرصت کافی برای برنامه‌ریزی و استمرار کارها به شکل معمول وجود نداشت؛ بدیهی است که هر برنامه‌ای با نواقصی پی‌ریزی شد.
از این‌که ویروس کرونا هنوز در جوامع، از جمله افغانستان در گردش است و متوقف نشده است، ممکن است در آینده نیز برنامه آموزشی را مختل کند، یا هم ناشی از بحران دیگری سیستم‌ها دچار مشکل شوند، بهتر است طرح جامعی در این زمینه پی ریزی شود تا به همه خالیگاه‌ها پاسخ داده شود و آمادگی بهتری برای فعال‌نگهداشتن سیستم آموزشی داشته باشیم.
