تا کنون تعریف مشخصی از پوپولیست ارایه نشده است که ما براساس آن بتوانیم افراد پوپولیست را از غیرپوپولیست شناسایی کنیم. اگر بخواهم براساس ویژگی‌های مشترکی که در هر تعریف از پوپولیست وجود دارد، آن‌را بازتعریف کنیم، به‌نظر می‌رسد پوپولیست‌ها افرادی هستند که بر فضیلت بی‌سوادی و نگاه‌های غیرتخصصی و غیرکارشناسانه تاکید و پافشاری می‌کنند.
همان‌گونه که از ریشه‌ی پوپولیست یعنیpopular برمی‌آید، پوپولیست‌ها ادعای مردمی‌بودن دارند، اما کدام مردم؟ مردمی که نگاهی غیرکارشناسانه، بدوی، روزمره، عرفی– عادتی– عاطفی به همه‌چیز دارند. اما متاسفانه پوپولیست‌ها می‌توانند از طریق این ادعا، مردم بی‌سواد و کم‌سواد را در برابر افراد متخصص و کارشناس تحریک کنند.
در این‌جا نمی‌خواهم به بازتعریف پوپولیست در عرصه‌ی سیاست بپردازیم، بل می‌خواهم پوپولیست را در زندگی روزمره خودمان مورد بازبینی و بررسی قرار بدهم و تلاش کنم که نمونه‌ای کوچک از حجمی عظیم رفتارهای پوپولیستی را در معرض دید و شناسایی قرار بدهم.
ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که هنوز در عصر سنت و کشاورزی است و آیین و رسم و رواج‌های سنتی در آن موضوعیت دارد. سنت زمانی می‌توانست برای ما کارامد باشد که علم دانش و تکنولوژی به کمک ما نیامده بود و ما براساس آزمون و خطا مجبور بودیم با پدیده‌ها مواجه شویم و در نهایت یکی از آزمون و خطاهایی که باعث می‌شد ما به نتیجه‌ای مطلوب برسیم را به‌عنوان راهکار انتخاب می‌کردیم. حالا این نتیجه‌ی مطلوب می‌توانست برطرف‌شدن بیماری باشد، می‌توانست برطرف‌شدن ترس‌ها، وحشت‌ها و مشکلات هیجانی ما باشد، یا می‌توانست سازوکارها و مناسبات روابطی باشد که برای‌مان مهم هستند. در نتیجه، در آن زمان که اطلاعات ما از خودمان و جهان ناچیز بود و ناشناختگی جهان برای ما ترس و وحشت ایجاد می‌کرد، شاید رفتن پیش ملا برای گرفتن تعویذ، یا به‌همراه داشتن دعاهایی خاص برای ما می‌توانست کمک‌کننده باشد تا بر اضطراب و وحشت خود غالب شویم. امروز اما در عصر اطلاعات و دانش و تکنولوژی قرار داریم، چرا هم‌چنان می‌خواهیم برای حل مشکلات‌مان به راهکارهای غیرکارشناسانه که پشتوانه‌ی تجربی و علمی ندارند پناه می‌بریم؟ چرا هم‌چنان با وجود این‌که ابزار و تخصص و دانش لازم در اطراف ما وجود دارد، خود را بی‌سواد نگه‌می‌داریم و شناخت‌مان را نسبت به خودمان و جهان بیش‌تر نمی‌کنیم؟
چند نمونه از رفتارهای رایج پوپولیستی را با هم مرور می‌کنیم:
“مگر من بچه‌ام را در بیمارستان به‌دنیا آورده بودم که تو بیاری؟”
“قرص و داروهای شیمایی یک جا را درست می‌کنند و صد جا را خراب”
“جلوگیری از بارداری دخالت در کار خدا است، خدایی که دندان دهد نان دهد”
“بچه‌ی من مدام گریه می‌کند، ببرش پیش ملا”
“فلانی را چشمی کردند/ فلانی چشم شد”
“برای فلانی تعویذ کردند”
این‌ها تنها نمونه‌ای از باورها و رفتارهای پوپولیستی است که به‌صورت روزمره با آن‌ها سروکار داریم، اما چگونه پوپولیسم بازتولید می‌شود؟ دو جریان باعث تقویت و بازتولید جریان‌های پوپولیست و ترویج تفکر عوام‌زده و فضیلت بی‌سواد در جامعه می‌شود:
یک: یکی جریانی که از باورهای‌های عوامانه کاسبی می‌کنند. مثال: کسی که علت تمام مشکلات را در نیروهای فرازمینی و فرابشری می‌داند و خودش را تنها حل‌کننده‌ی این مشکلات و تنها درمان‌گری که می‌تواند با این نیروها ارتباط برقرار کند و نیز از این طریق کسب درآمد می‌کند. بسیار طبیعی است وقتی فردی در جامعه‌ای بی‌سواد می‌گوید: تصور می‌کنم عده‌ای دنبالم هستند و یا بسیار می‌ترسم، فرد کاسب به‌جای این‌که افراد را تشویق کند که بروند پیش روان‌پزشک که مثلأ تشخیص اسکیزوفرنی برای آن‌ها داده شود، می‌گوید نیروهای فرازمینی و فرابشری سبب این موضوع شده‌اند و باید چند جلسه پیش من بیایید تا خوب شوید. آدم‌هایی که دست به این کارها می‌زنند، در واقع دست به کاسبی زده‌اند. تلاش می‌کنند مردم بی‌سواد باقی بمانند و از دانش موجود استفاده نکنند که کاسبی آن‌ها پر درآمد باشد.
دو: متخصصان و کارشناسان موجود یا به عبارتی روشنفکران، بله روشنفکرانی که ارتباط خود را با مردم قطع کرده‌اند و نمی‌آیند تا برای مردم صحبت کنند، گروه‌های روشنفکری‌ای که اطلاعات روشنفکرانه و دانش تخصصی خود را فقط در محافل جمعی خود و یا در اتاق‌ها و مطب‌های کاری خود خرج می‌کنند و حاضر نیستند در بین مردم عام قرار بگیرند، این گروه از متخصصان و روشنفکران نیز ناخواسته سبب می‌شوند که باورهای پوپولیستی در جامعه تقویت شود و کاسبان پوپولیست هرروز بیش‌تر بر باورهای ناکارآمد مردم سوار شده و از آن‌ها اخاذی کنند.
بنابراین، تنها راه حل موجود برای این‌که بتوانیم بی‌سوادی مردم را کم کنیم و باورهای پوپولیستی را با چالش مواجه سازیم، این است که افراد روشنفکر در بین مردم قرار بگیرند و تلاش کنند با زبانی قابل فهم برای مردم سخن بگویند، و البته باید دقت داشته باشند که خود دچار عوام‌زدگی و عوام‌فریبی نشوند.
Zeen is a next generation WordPress theme. It’s powerful, beautifully designed and comes with everything you need to engage your visitors and increase conversions.
