حقوق بشر به عنوان یک مفهوم ارزشی با مفاهیم چون تساهل، رواداری و مدارا نسبت بنیادی دارد و همچنان ارزش‌های حقوق بشری مانند عدالت، آزادی و کرامت انسانی به عنوان ارزش‌های دیموکراتیک بر مبنای رواداری و تسامح استوار است که در موجودیت تساهل و مدارا معنا خلق می‌کند. حقوق بشر در نگاه فلسفی از حقوق طبیعی انسان‌هاست که مقدم بر قوانین وضعی شناخته می‌شود. برای انسان ازحیث اینکه ذاتاً صاحب حق است، اعطا می‌شود.
فیلسوفان حقوق‌بشر را حقوق مبتنی بر اخلاق می‌دانند که مدارا، رواداری و ایستادگی دربرابرمظاهر نارواداری نیز از اموراخلاقی است وهرگاه نقش امراخلاقی درمتون اسناد حقوق بشری تقلیل یابد، مبرهن‌است که درتامین حقوق و آزادی‌های افراد ونظم‌عمومی کارایی لازم را نخواهد داشت. ازطرف دیگر موجودیت خشونت‌ها وجنگ‌ها در جهان باعث نقض گستردهٔ حقوق بشر شده است. یکی از فرضیه های مطرح به‌منظور پایان خشونت وپیروزی گفتمان صلح بر گفتمان خشونت، حمایت از تلورانس و تعمیم گفتمان تساهل و مدارا است که در سایهٔ آن حقوق بشر نیز تضمین می‌شود، یعنی حمایت از تلورانس برای تعمیم حقوق بشرضروراست و نادیده گرفتن تلورانس دراسناد حقوق بشر درواقع بی‌توجهی به حقوق طبیعی انسان‌هاست، بنابرین ضرورت است تا مفاهیم رواداری و تسامح در متون اسناد حقوق بشری واکاوی و بررسی شود، تحقیق هذا در پی آن‌است که ارزش‌های مبتنی بر تلورانس را در اسناد حقوق‌بشری جستجو کند و اینکه رواداری ومدارا چگونه در نظام بین‌المللی حقوق‌بشر بازتاب یافته است؟ وهم‌چنان برعکس اسناد بین‌المللی حقوق بشر و میکانیزم‌های حقوقی در تعمیم و ترویج تساهل و مدارا چه نقش داشته است؟
حفظ ارزش‌های حقوق بشری، تأمین حقوق و آزادی‌های افراد تجلی رواداری و رفتار متساهلانهٔ افراد است، بنابرین ارزش‌های حقوق بشری مندرج در اسناد بین المللی نیز با رواداری و تساهل عینیت پیدامی‌کند. تساهل یا تولرانس مفهوم قابل تفسیراست چنانچه آن‌را یکی از ارزش‌های مهم لیبرالیزم سیاسی تعریف کرده اند. گاهی آن را به خصوصیت اخلاقی و رفتاری مرتبط ساخته‌اند که بیانگر طرز برخورد با تمایلات، اعتقادات، عقاید و رفتار با دیگران است. در نظام بین المللی حقوق بشر مفهوم رواداری (تلورانس) در ماده اول اعلامیهٔ اصول رواداری مصوب 1995 میلادی در سازمان یونسکو چنین تعریف شده؛ رواداری بخشندگی یا بی‌تفاوتی دربرابر دیگران نیست. بل رواداری به منزلهٔ احترام و ارج‌گذاری و به رسمیت‌شناسی تکثر و غنای فرهنگ‌های مختلف جهان و احترام به اشکال بروز و شیوه‌های زندگی انسان‌هاست، با توجه به آنچه ذکر شد پرسش اصلی این است که تلورانس (مدارا) در نظام بین‌المللی حقوق بشر چه جایگاهی دارد؟ رواداری چه نقشی در ارتقا و اجرای قواعد حقوق بشر دارد؟ اساساً مدارا خاستگاه حقوق‌بشر است و اسناد بین‌المللی موجود در زمینهٔ حقوق بشر مبتنی بر رواداری است و در برابر مظاهر ناروداری وضع شده است. به رسمیت شناختن دیگران، باور به تنوع فرهنگی و پلورالیزم، عدم توسل به زور، اعمال اعتدال و میانه‌روی در اجتماع و باور به برابری و آزادی انسان‌ها، حفظ کرامت انسانی، عدالت و آزادی از ارزش‌های بنیادین رواداری است. در عین حال اساس مفاهیم حقوق بشری را شکل داده و در اسناد بین المللی حقوق‌بشر تجلی یافته است.
جنگ، تبعیض نژادی، خشونت علیه زن، پناهندگی، کشتار جمعی، خشونت علیه کودکان، شکنجه، محرومیت از حقوق و آزادی‌های فردی، محرومیت از حقوق سیاسی و مدنی، محدودیت آزادی بیان و اندیشه و نابرابری اجتماعی نشانه‌های مهم از نقض حقوق بشری افراد است. تساهل و مدارا به مثابهٔ نفی خشونت، به رسمیت شناختن دیگران، باور به تنوع فرهنگی و پلورالیزم، عدم توسل به زور، اعمال اعتدال و میانه‌روی در اجتماع و باور به برابری و آزادی انسان‌ها است.
هرگاه سطح تولرانس در بین مردم بلند باشد، گفتمان مدارا در جوامع غالب شود، قوانین تجلی و خاستگاه مدارا باشد، تحمل و دیگرپذیری را حمایت و تضمین کند، طبعاً برآیند آن حقوق بشر افراد را تضمین و تامین می‌کند. دست‌یافتن به این مهم نیازمند اقدامات و اهتمامات لازم در این زمینه است که یکی آن ضرورت آموزش رواداری است که منجر به حمایت از حقوق بشر می‌شود.
ضرورت آموزش رواداری در اسناد بین المللی و منطقه‌ای نیز مورد تاکید و توجه واقع شده است؛ اصول مطروحه در باب آموزش در اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر، میثاق حقوق مدنی و سیاسی، اعلامیه‌ی حقوق کودک، کنوانسیون حقوق کودک، کنوانسیون یونسکو علیه تبعیض در آموزش و توصیه‌نامه‌ی یونسکو در باب آموزش برای درک بین المللی، همکاری و صلح وآموزش مرتبط به حقوق بشر و آزادی‌های اساسی را بصورت کلی می‌توان اشاره کرد. اما سند پایه در این باب « اعلامیهٔ اصول رواداری» است؛ ماده ۴ این اعلامیه به‌طور کامل به مسأله‌ی آموزش رواداری اختصاص یافته است؛ در بخش دوم ماده ۴ تصریح شده است «آموزش مؤثرترین ابزار در راستای جلوگیری از نارواداری است. گام نخست در آموزش آشنایی با حقوق و آزادی‌های مشترک افراد به‌منظور کسب احترام و ارتقای خواست مبنی برحفاظت از حقوق و آزادی‌های دیگران می باشد» در ادامه بخش دوم این ماده بیان می دارد « آموزش رواداری باید به عنوان اقدام فوری و ضروری در نظر گرفته شود».
گذشته از آن تولید دانش در حمایت از گفتمان تساهل و مدارا و ترویج رواداری در تعمیم و گسترش حقوق بشر و کاهش خشونت و نارواداری کمک می‌کند. نگارنده نیز نقش آموزش رواداری را با تاکید بر اسناد بین المللی حقوق بشری مهم می‌داند و از قلم‌بدستان این حوزه متمنا است که رابطه‌ی آموزش و رواداری را با حقوق بشر تبیین نمایند و زمینه‌ی تحقیق بیشتر در این حوزه را مساعد سازند.
چنانچه نگارنده از یک سال به اینطرف عضو برگزار‌کننده‌‌ی سلسله نشست‌های گفتمان تساهل و مدارا پیرامون اعتدال‌گرایی است و به‌همت روشنگران و یاران در این حوزه، ضمن اینکه تا هنوز بیست و یک نشست در دانشگاه های کابل، هرات، پروان و ننگرها و در تالار‌های ولایت بلخ و کاپیسا برگزار شده است، هشت رساله پیرامون تساهل و مدارا به همکاری انتشارات امیری از این آدرس اقبال چاپ یافته است. بررسی جایگاه مدارا (تلورانس) در اسناد حقوق بشر کمتر مورد توجه واقع شده است حال‌آنکه در باب تساهل و مدارا تلاش‌های بی‌شمار صورت گرفته است و بطور خاص در حوزه تمدنی ادبیات فارسی اصلاح‌طلبان در ایران ادبیات غنی را در زمینه تولید کرده اند ، روشنگران عرب چون محمود محمد طه در کتاب « رساله الاسلام الثانیه» به دگراندیشی متکی به برابری حقوق افراد تمرکزدارند و عبدالله احمد النعیم سودانی شاگرد محمود احمد طه که به عنوان استاد در دانشگاه ایمورد آمریکا مصروف تدریس بوده و بنام دانشمند اسلام و حقوق بشر ملقب است نیز در این باب آثار ارزشمند دارد که از جمله به «اسلام و دولت سیکولار» و حقوق بشر و ارزش‌های دینی» اشاره کرده است.
درزبان انگلیسی نیز آثار ارزشمند در این باب وجود دارد، کتابی بنام « مدارا و حدود آن» از ملیسا ویلیام و والدرون جیریمی که در سال ۲۰۰۸ توسط انتشارات دانشگاه نیویارک نشر شد و همچنان رساله‌ی معروف جان لاک در باب تساهل و مدارا و کتاب «تساهل در تاریخ اندیشه‌ی غرب» که به زبان فارسی نیز ترجمه شد، آثار ارزشمند در این حوزه به‌شمار می‌روند. کتاب «تفاوت و تساهل» نیز اثر زرین و ارزشمند از رامین جهانبگلو دانشمند ایرانی مقیم آمریکا است که به رواداری از منظر فلسفی و با تاکید بر فلسفه‌ی سیاسی و جامعه‌شناختی پرداخته است، این اثر را گفتگو‌ها با اندیشمندان وفلاسفه‌ی معاصر چون سامویل هانتینگتون، مایکل والرز، جان کنت گلبرث، ژر ژر کاتب، نوام چامسکی و مایکل ساندل ارزشمند ساخته است، در کنار آن مقالات دانشگاهی بی‌شماری در باب تلورانس نشر شده است که یکی از این مقالات توسط دانشجویان کارشناسی ارشد حقوق بشر تحت عنوان « رواداری در نظام بین المللی حقوق بشر» به نشر رسیده است که کار ارزشمند است اما بصورت مختصر به اسناد بین المللی در این زمینه پرداخته است.
همچنان نویسندگان نسبت به اسناد حقوق بشری که از آزادی عقیده و مذهب پیشتیبانی می‌کند اغماض کرده اند و تعمیم رواداری را برمحور آموزش حقوق بشر توضیح داده اند؛ در داخل کشور اما تا هنوز با رویکرد حقوقی به این مسٔاله پرداخته نشده است، صرفاً در دفتر پنجم گفتمان تساهل و مدارا تحت عنوان « ویٰژه نامه‌ی در باب تساهل و مدارا» که در قالب پرسش و پاسخ نشر شده است، پاسخ‌های ارزشمندی از رسول رحیم «نویسنده و پژوهشگر» با تعمیم حقوق‌بشر و تصویب قوانین به بستر‌سازی فرهنگ رواداری اشاره می‌کند اما دراین میان هیچ یکی از رساله‌ها، آثار و مقالات، جایگاه و نقش مدارا در حقوق بشر را بصورت اختصاصی مورد کنکاش قرار نداده است یا بطور مشخص در باب مدارا با رویکرد حقوقی تا اکنون در داخل کشور کار تحقیقی صورت نگرفته است. مطالعه‌ی مدارا مستلزم مطالعه‌ی چند بُعدی است و تا هنوزدرعرفان، ادبیات، سیاست، دین، هنر و روانشناسی بیشتر برجسته شده و مورد مطالعه قرار گرفته است؛ اما در علم حقوق کم تر به آن پرداخته شده است لذا نگارنده با طرح این عنوان « جایگاه مدارا در حقوق‌بشر» قرار است پایان‌نامهٔ دوره ماستری خویش را بنگارد بنابرین از دانشجویان و استادان در این عرصه نیز دست یاری و مدد جسته، ضمن اینکه خواهان همکاری است، امیدوار است این کار کوچک در این زمینه روزنه‌ی تحقیق بیشتر در این حوزه را باز کند.
Zeen is a next generation WordPress theme. It’s powerful, beautifully designed and comes with everything you need to engage your visitors and increase conversions.
